Aromatyczne zapachy różnych roślin zielarskich stanowią ważną zachętę do ich uprawy na działkach ogrodniczych, przydomowych ogródkach, czy nawet na balkonach. Jeśli świadomie ich nie uprawiamy, to i tak niektóre z nich rosną bez żadnej pielęgnacji jak na przykład lebioda, inne zaś, jak przykładowo mięta, bywają nawet tępione. Zioła rosną prawie wszędzie, byle miały lekką, przepuszczalną ziemię i dosyć słońca. Rośliny te używane jako przyprawy do potraw poprawiają ich smak i zapach. Ponadto dzięki zawartym w nich witaminom i składnikom mineralnym wzbogacają też ich wartość odżywczą. Wiele roślin przyprawowych zawiera substancje bakteriobójcze, dlatego działają konserwująco na przyprawiane nimi potrawy. Wśród roślin zielarskich są rośliny jednoroczne, byliny i krzewinki. Ziołowe byliny i krzewinki nie wymagają takich zabiegów jak zioła jednoroczne. Po prostu wystarczy raz je posadzić, by rosły przez wiele lat. Nie oznacza to, że nie trzeba ich zupełnie odchwaszczać oraz dokarmiać kompostem lub obornikiem. Jeśli zamierzacie uprawiać różne zioła na jednej grządce, to warto wcześniej dowiedzieć się jaką osiągają wysokość. Wiedza o tym jest niezbędna do właściwego rozplanowania nasadzeń tak, aby nie zabierały sobie nawzajem słońca. Zachęcając do uprawy roślin przyprawowych na działkach w dalszej treści przedstawię kilka najpopularniejszych gatunków, pożytecznych i łatwych w uprawie.
Zioła wieloletnie
Spośród ziół wieloletnich największą popularnością cieszą się lubczyk pospolity, mięta pieprzowa, tymianek pospolity i bylica estragon. Lubczyk należy do najwyższych, najbardziej okazałych ziół bylinowych. Jeśli posadzimy go na dobrej, żyznej glebie może wyrosnąć nawet do 2 m wysokości. Liście lubczyku mają mocny zapach maggi i są na co dzień potrzebne w kuchni. Najlepsze są świeże, które możemy zbierać przez cały okres wzrostu roślin. Częścią użytkową lubczyku mogą być także korzenie wykopywane późną jesienią lub wczesną wiosną. Liście i korzenie można suszyć w miejscu przewiewnym i zacienionym. Mięty pieprzowej nie uzyskuje się z nasion lecz z rozłogów wykopanych w innym ogrodzie. Najlepiej to zrobić w II połowie maja, już po wiosennych przymrozkach. Ponieważ rozłogi mięty lubią wędrować, nie należy sadzić jej na grządce ziołowej lecz osobno, gdyż siatka jej rozłogów szybko może oplątać inne rosnące w sąsiedztwie rośliny. Częścią użytkową mięty są liście, które zbiera się w czasie wzrostu rośliny. Liście mięty wykorzystuje się zarówno świeże jak i suszone. Świeża i suszona mięta charakteryzuje się przyjemnym aromatem. Świetne są z niej herbatki i znajduje także szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym. Tymianek pospolity jest zimozieloną krzewinką wysokości około 30 cm. Jego lekko zdrewniałe gałązki co roku wiosną trzeba przycinać na wysokości 5 cm od gruntu. Wówczas krzaczek się zagęści, wypuści dużo nowych zielonych gałązek, które przy najbliższym dotknięciu wydają bardzo przyjemny zapach. Tymianek jest przedstawicielem ziół wieloletnich, które udają się w różnych miejscach, byle było tam słońce i przepuszczalna, niezbyt żyzna gleba. Bylica estragon zwana popularnie po prostu estragonem jest rośliną wieloletnią o wysokości od 50 do 120 cm. Uprawia się go wyłącznie z sadzonek pochodzących z podziału kłącza. Jako przyprawę stosuje się zarówno świeże, jak i suszone ziele estragonu. Należy je suszyć w temperaturze około 350C oraz w miejscu przewiewnym i ciemnym, gdyż na świetle ciemnieje. Dodaje się go do masła, twarożku, sosów, sałatek, zup, potraw z mięsa, jaj, warzyw oraz do marynat, octów i napojów ziołowych.
Zioła jednoroczne
Wśród różnorodnych gatunków roślin przyprawowych liczną grupę stanowią rośliny jednoroczne. Zaletą ich uprawy jest możliwość uzyskania plonów w ciągu jednego roku. Do uprawy na działce w szczególności nadają się takie jak: bazylia pospolita, cząber ogrodowy i majeranek ogrodowy. Bazylia pospolita to roślina tropikalna. Osiąga wysokość od 20 do 40 cm. Jej wymagania uprawowe zbliżone są do wymagań pomidorów. Ziele bazylii zbiera się w czasie kwitnienia, tj. w lipcu i na początku sierpnia. Ścięte gałązki suszy się w przewiewnym, zacienionym miejscu w temperaturze nie przekraczającej 350C. Zarówno świeża, jak i suszona bazylia jest cenioną przyprawą kuchenną. Dodaje się ją do potraw mięsnych, do wyrobu wędlin oraz do marynat warzywnych. Cząber ogrodowy to niewysoka roślina o około 25 cm wysokości. Ziele cząbru zbiera się na początku kwitnienia, tj. w lipcu, ścinając gałązki na wysokości około 10 cm. Rośliny szybko odrastają i drugi zbiór można wykonywać we wrześniu. Cząber suszy się podobnie jak bazylię. Nadaje się on jako przyprawa do roślin strączkowych, gdyż zaostrza smak. Można go stosować również do marynat, potaw mięsnych, wędlin, potraw z drobiu i jaj. Majeranek ogrodowy osiąga wysokość 20-50 cm. Rozsadę wysadza się do gruntu po majowych przymrozkach. Ziele zbiera się dwu- lub trzykrotnie. Pierwszy zbiór wykonuje się na początku kwitnienia a następnie w miarę odrastania roślin. Majeranek suszy się podobnie jak bazylię. Świeże i suche listki majeranku stosuje się jako przyprawę do potraw mięsnych, do wędlin, zup, sałatek i sosów. Do uprawy niektórych roślin przyprawowych można wykorzystać balkony. Takie warunki dobrze znosi majeranek, bazylia, melisa a nawet lubczyk. W przypadku balkonów położonych przy bardzo ruchliwych ulicach, lepiej roślin zielarskich nie uprawiać, chyba że tylko w celach dekoracyjnych.
W pierwszym tygodniu maja w ROD „Mazur” ponownie gościliśmy uczniów kl. II B Szkoły Podstawowej nr 6 w Szczytnie wraz z wychowawczynią Panią Iwoną Częścik. Poprzednia wizyta odbyła się jesienią, kiedy to działki przygotowywały się do snu zimowego. Tym razem uczniowie mogli podziwiać różne rośliny, zwłaszcza różnobarwne kwiaty, krzewy w pełnej wiosennej szacie. Zwiedzanie ogrodu odbyło się przy pięknej słonecznej pogodzie. Uczniowie z dużym zainteresowaniem poznawali różne gatunki uprawianych roślin i z uwagą słuchali szczegółowych informacji na ich temat.
PS. Tym razem na przepisy zabrakło miejsca – przedstawię je w kolejnym artykule.
Stanisław Stefanowicz